Elektriseren – Behandeling

Elektriseren is een psychiatrische behandeling die werd toegepast in de eerste helft van de 20e eeuw. Wie denkt dat elektriseren iets van vroeger is heeft het schromelijk mis. Tegenwoordig kun je op diverse koopkanalen op de tv diverse apparaten kopen die niet meer of minder deden dan de hieronder beschreven behandeling. En het verkoopt nog altijd. Sterker nog, ik ken zelf iemand die in 2020 nog zo’n apparaat heeft gekocht.

Hieronder het integrale artikel uit Timmer’s leerboek voor verpleging van zenuwzieken en krankzinnigen uit 1928 waarin haarfijn word uitgelegd hoe het in zijn werk gaat.

Elekriseren in de 20e eeuw

Ter bestrijding van neurosen gaat van de electrische behandeling een prikkelende werking uit, vooral, wanneer wij ons van een sterke stroom bedienen. Ook de suggestieve invloed, die van een electrische behandeling uitgaat, is vaak van invloed.

Electriciteit wordt in vele gevallen gebruikt, zowel waar het een aandoening van een bepaald gebied van het zenuwstelstel betreft, als waar wij een neurose willen beïnvloeden. Vooral bij aandoeningen der zenuwen (neuritis) wordt de elektriciteit met gunstig gevolg toegepast.

Elektriseren, het apparaat dat aan de basis staat van de behandeling, de Rumkorfse spoel:

Ter verkrijging van de electrische stroom, waarvan wij ons willen bedienen, beschikken wij thans over een aantal apparaten, waardoor de electrische stroom van het lichtnet vervormd word tot een voor ons doel bruikbare stroom.

De stroom van het lichtnet zelf is te hoog van spanning en daarom zelfs gevaarlijk voor aanwending op de mens: de stroom van tram- en treinleiding is van een dusdanige spanning, dat deze meestal dodelijk op ons inwerkt, wanneer wij er aan blootgesteld worden.

Bovengenoemde apparaten stellen ons in staat een aantal verschillende soorten van electrische stroom op te wekken en wel:

De gelijkstroom, oftewel een electrische stroom die steeds in dezelfde richting verloopt.

De wisselstroom, oftwel een electrische stroom die een aantal malen per seconde (meestal 50 maal) van richting verandert;

De faradische stroom, oftewel een bijzondere soort van wisselstroom met een eigenaardig spanningsverloop en waarvan wij ons vaak bedienen, aangezien deze stroom makkelijk met behulp van een kleine Ruhmkorff-indicator is op te wekken.

Hierboven een handzaam kistje met een volledig instrumentarium om te elektriseren.

Een elektrische stroom werkt prikkelend op de zenuwen en de spieren. Dit bemerken wij wat de bewegingszenuwen en spieren betreft aan het feit dat de spieren zich samentrekken wanneer wij een elektrische stroom aanwenden.

Speciaal wanneer de stroom plotseling sterker of zwakker word, of plotseling van richting verandert, treedt een samentrekking van een spier op; een electrische stroom, die niet van sterkte verandert, brengt geen samentrekking teweeg.

Vandaar een wisselstroom en een faradische styroom, die telkens van richting veranderen en een groot aantal samentrekkingen teweeg brengen, zoveel zelfs, dat de geprikkelde spieren in de tussentijd geen gelegenheid hebben zich te ontspannen en gedurende de inwerking van de stroom doorlopend samengetrokken blijven. Een dergelijke samentrekking noemen wij tetanische contractie.

Een gelijkstroom daarentegen brengt slechts een enkele spierschok teweeg, wanneer de stroom word ingeschakeld of onderbroken. Het hierboven vermelde betreft de normale spieren. Wanneer de zenuw, die naar de spier voert is doorgesneden, of op andere wijze in zijn geleidingsvermogen is gestoord, is het onmogelijk om met behulp van faradische- of wisselstroom tetanische contracties op te wekken.

Slechts de gelijkstroom brengt een langzame, trage spierschok teweeg. Een dergelijke reactie van de spier heet “ontaardingsreactie” en zal hier niet nader besproken worden.

Ook de gevoelszenuwen worden door de electrische stroom geprikkeld. Op deze wijze kunnen wij gewaarwordingen van warmte, koude, tintelen en van pijn teweegbrengen, al naarmate wij toevallig een zenuwuiteinde voor warmtezin, koudezin, tastzin of pijnzin prikkelen.

Doorgaans echter bemerken wij van deze gewaarwordingen niets en ondervinden wij slechts een pijnlijk brandend gevoel op de plaats waar de stroom inwerkt. Wij prikkelen immers een groot aantal zenuwen voor temperatuur-, pijn- en tastzin tegelijkertijd en tevens veroorzaken wij tengevolge van de electrische stroom ter plaatse van de inwerking, scheikundige verandringen.

Dit proces, dat, wanneer het van lichte aard is, zonder schade wordt doorstaan, maar, wanneer de inwerking te sterk is of te langdurig is, tot afsterven van de huid (blaar- of zweervorming) kan leiden, nemen wij waar als een pijnlijk brandend gevoel.

Tenslotte willen wij nog mededelen, dat een electrische prikkeling van de oogzenuw lichtgewaarwording en prikkeling van de gehoorzenuw geluidsgewaarwording teweegbrengt en dat ook het hart en de spieren der ingewanden voor de zenuwcellen in het centrale zenuwstelsel vatbaar zijn voor een electrische prikkeling, evenals de spiervezels in de bloedvaten.

Ook de zenuwcellen in het centrale zenuwstelsel zijn door een electrische stroom te prikkelen, doch slechts onder bijzondere voorwaarden.

Teneinde iemand onder de invloed van een electrische stroom te brengen, moeten wij deze stroom door zijn lichaam leiden. De stroom moet dus op een bepaalde plaats het lichaam binnentreden en elders het lichaam verlaten. Daartoe bedienen wij ons van twee electroden.

Dit zijn koperen platen met een snoer aan het electrische apparaat verbonden. De koperen platen zijn bedekt met een dikke laag katoen of flanel. Deze laag moet doordrenkt zijn met water of zoutoplossing.

Hierdoor word de druk op de huid gelijkmatig verdeeld en tevens de huid vochtig gehouden. Droge textielstof laat geen electrische stroom door en ook de droge huid is een zeer slechte geleider. Onbedekte, koperen electroden drukken onregelmatig en beschadigen daardoor sneller de huid.

Hoe kleiner de electrode is, hoe plaatselijker en intensiever de uitwerking, maar ook hoe onaangenamer de gewaarwording is. Daarom plaatsen wij een kleine electrode op de plaats die wij wensen te prikkelen, terwijl wij een andere, grotere electrode op een willekeurige andere plek van het lichaam plaatsen (de indifferente electrode)

De juiste techniek van het elektriseren, vooral het gebruik der ingewikkelde toestellen, kan men slechts door het gebruik leren. Hier zullen wij slechts vermelden, dat de sterkte van de gelijkstroom gemeten kan worden met behulp van een ampèremeter, die zich op ieder toestel bevind.

Onder stroomsterkte verstaan wij de hoeveelheid stroom die per seconde door de één of andere geleider gaat. De sterkte van een wisselstroom of van een faradische stroom kunnen wij niet in een getal uitdrukken.

Elekriseren: Electrische baden

In sommige klinieken beschikt met over electrische baden. Dit zijn houten badkuipen waarin zich aan het hoofdeinde, het voeteneinde en aan de zijkanten zinken platen bevinden. Voor iedere plaat bevindt zich een houten traliehekje, zodat de patient, die in het bad zit niet met deze platen in aanraking kan komen.

De zinken platen kunnen met de electriseermachine verbonden worden, zodat men de stroom door het badwater en door het lichaam van hem, die in het bad zit, kan voeren.

Doordat het lichaam nat is biedt de huid slechts geringe weerstand tegen de stroom. Door de handen ieder nabij één zinken plaat waar de stroom op staat in het water te steken, kan men de sterkte van de stroom beoordelen.

Bij gebruik van niet te sterke electrische stromen ondervindt de patient een niet onaangename, tintelende en prikkelende gewaarwording. Daarom heeft het electrische bad toepassing gevonden voor het opwekken van de geestkracht van slappe neurastenische patienten. Sterke stromen echter worden als zeer onaangenaam ervaren en worden daarom wel gebruikt als afschrik- of strafmiddel.

Elektriseren: Diathermie

Een heel andere wijze van toepassing vindt de electriciteit in de behandelingsmethode die wij kennen als diathermie. Het betreft hier het gebruik van wisselstromen, die enige miljoenen malen van richting veranderen. Deze stromen prikkelen het lichaam niet, maar verwarmen het wel.

Aangezien de electrische stroom door het lichaam gaat, kan men op deze wijze het lichaam inwendig verwarmen. Daarom vind diathermie toepassing bij de behandeling van van rheumatiek en andere ziekten; zelfs ter behandeling der dementia paralytica heeft men de diathermie in plaats van de koortskuur wel toegepast, hier te lande nog slechts weinig.

Het gebruik van de hiervoor gemaakte toestellen is niet steeds hetzelfde, zodat wij op dit vraagstuk niet nader zullen ingaan.

Bron: Timmer, leerboek voor verpleging van zenuwzieken en krankzinnigen