Algemeen
De diagnose katatonie of “schizofrenie van het katatone type” wordt in het algemeen gesteld op basis van twee of meer symptomen, die elk gedurende ten minste een maand een belangrijk deel van de tijd aanwezig zijn:
Kenmerken van Katatonie of katatonische typering of katatoon gedrag
NB: Uitleg van enkele begrippen die worden gemoemd in onderstaande lijst van kemerken van schizofrenie van het katatone type of katatonie vind u onderaan deze pagina.
- Motorische onbeweeglijkheid zich uitend in katalepsie met inbegrip van wasachtige buigzaamheid of stupor.
- Overmatige motorische activiteit die ogenschijnlijk doelloos is en niet beïnvloed word door externe prikkels.
- Extreem negativisme, een ogenschijnlijk zinloze weerstand tegen alle opdrachten of het handhaven van een rigide houding ondanks pogingen om in beweging gebracht te worden of mutisme.
- Vreemde, willekeurige bewegingen zich uitend in een katatone houding (willekeurig aannemen van inadequate of bizarre houdingen) stereotype bewegingen, opvallend manierismen (gemanierdheid) of opvallend grimasseren.
- Echolalie of echopraxie.
Schizofrenie van het Katatone type
De diagnose “schizofrenie van het katatone of katatonie type” wordt in het algemeen gesteld op basis van twee of meer van de volgende symptomen, die elk gedurende ten minste een maand een belangrijk deel van de tijd aanwezig zijn:
- Wanen.
- Hallucinaties.
- Onsamenhangende spraak.
- Ernstig chaotisch of katatoon gedrag.
- Negatieve symptomen, dat wil zeggen vervlakking van het affect (afvlakking van het gevoelsleven).
- Gedachte- of spraakarmoede of apathie.
Opvallend is het optreden bij deze vorm van schizofrenie van psychomotore stoornissen die uitersten kunnen aannemen zoals hyperkinesie en stupor, of automatische gehoorzaamheid en negativisme. Verkrampte houdingen en poses kunnen lange tijd worden volgehouden. Agressieve opwindingstoestanden kunnen een opvallend kenmerk van de aandoening zijn.
Vanaf het begin van de stoornis ligt het functioneren, voor een belangrijk deel van de tijd, op een of meer terreinen zoals werk, relaties of zelfverzorging duidelijk onder het niveau dat voor het begin van de stoornis werd bereikt.
Enkele begrippen over schizofrenie van het katatone type nader uitgelegd:
Katalepsie
Katalepsie een vorm van catatonie waarbij spierverstijving in de ledematen of het gehele lichaam optreedt, de patiënt minder gevoelig is voor pijn en ook andere lichaamsfuncties (waaronder ademhaling) en het bewustzijn zich op een verlaagd niveau kunnen bevinden. In ernstige gevallen kunnen de verschijnselen zo sterk zijn dat de patiënt overleden lijkt te zijn.
Wasachtige buigzaamheid
In sommige gevallen verzet de patiënt zich tegen pogingen om het te verplaatsen of zijn lichaamshouding te veranderen, wat behandeling of verzorging kan bemoeilijken (motorische oppositie). In andere gevallen verzet de patiënt zich in het geheel niet en is het mogelijk de ledematen in een bepaalde ongemakkelijke of onnatuurlijke houding te plaatsen, waarna de patiënt deze houding gedurende langere tijd volhoudt. Dit wordt flexibilitas cerea genoemd (Latijn: wasachtige buigzaamheid). Deze laatste vorm wordt onder andere waargenomen bij catatone schizofrenie.
Stupor
Stupor is een geestelijke hersentoestand waarbij sprake is van een sterke vermindering of totale opheffing van het bewustzijn en de cognitieve functies. Dit gaat gepaard met onbeweeglijkheid van het lichaam. Meestal is de persoon volledig bewegingsloos en reageert niet meer op de buitenwereld.
Het lijkt alsof de persoon slaapt maar wanneer de persoon krachtig wordt gestimuleerd (schudden, zeer luid toespreken, pijnprikkel), wordt de persoon alert door de ogen te openen en door zijn ogen te bewegen en kan hij voor korte tijd ontwaken.
Een stupor kan optreden na zeer hevige emoties of deel uitmaken van het beloop van bepaalde ziekten zoals schizofrenie en ernstige depressies. Ook als gevolg van trauma of andere aandoeningen kan deze toestand optreden.
Hypokinesie
De meeste hypokinetische stoornissen zijn parkinsoniaanse aandoeningen, die gekarakteriseerd worden door langzame en afgenomen beweging, musculaire rigiditeit, tremor in rust, en posturale instabiliteit.
Echolalie
Echolalie of echolalia is een begrip uit de psychologie en psychiatrie. Het is het dwangmatig herhalen van woorden of zinnen van een gesprekspartner of een andere bron (bijvoorbeeld de radio). Het verschijnsel doet zich het meest voor bij personen met autisme, maar komt ook voor bij mensen met een verstandelijke beperking, schizofrenie en het syndroom van Gilles de la Tourette. Het kan echter ook onderdeel uitmaken van de Ziekte van Pick, een soort degeneratieve dementiestoornis. Men onderscheidt onmiddellijke echolalie en uitgestelde echolalie.
Bij onmiddellijke echolalie wordt een zin of woord van de gesprekspartner direct herhaald en lijkt de herhaling vooral van belang te zijn voor het auditieve kortetermijngeheugen. Bij uitgestelde echolalie worden zinnen of woorden herhaald na een langer interval. Het betreft hier niet alleen de woorden van gesprekspartners, maar ook woorden van de televisie, radio enzovoort.
De herhaling is gericht op het auditieve langetermijngeheugen en kan dus een andere functie hebben dan directe echolalie. Wanneer dit een vorm van communicatie is, is niet altijd duidelijk. Omdat het bij uitgestelde echolalie soms om zeer grote teksten gaat, ziet men dit wel als een teken van intelligentie.
Herhaalt men zichzelf, dan spreekt men van palilalie.
Echopraxie
Echopraxie is een term die verwijst naar het onwillekeurig nadoen of herhalen van bewegingen die men bij een ander waarneemt. Het woord is afkomstig van de Griekse naam Echo en het Griekese woord praxis (handeling, actie).
Soms is het verschijnsel als zelfstandige tic te beschouwen, maar vaak is het een symptoom van psychische aandoeningen als het syndroom van Gilles de la Tourette en schizofrenie, met name catatone schizofrenie. Soms wordt echopraxie ook waargenomen bij aandoeningen als klinische depressie en autisme.
Het automatisme van echopraxie is soms erg sterk; in bepaalde gevallen blijft een persoon handelingen nadoen als een ander er op wijst en vraagt ermee te stoppen.
Geef een reactie