De diagnostische criteria voor manische episode en de wat minder ernstige hypomane fasen zijn in vele opzichten tegengesteld aan de kenmerken die horen bij depressies. Gedurende deze perioden voelt men zich juist uitgelaten of geprikkeld, soms zelfs zo ernstig dat werk, sociale activiteiten of relaties er schade door oplopen.
De diagnostische criteria voor manische episode en de wat minder ernstige hypomane fasen zijn in vele opzichten tegengesteld aan de kenmerken die horen bij depressies. Gedurende deze perioden voelt men zich juist uitgelaten of geprikkeld, soms zelfs zo ernstig dat werk, sociale activiteiten of relaties er schade door oplopen.
Men slaapt minder, spreekt vaak snel, opgewonden en indringend, en wisselt vaak en gemakkelijk van onderwerp. Patiënten zijn meestal bijzonder overtuigd van het belang en de juistheid van hun eigen ideeën; door deze zelfoverschatting is er vaak verminderd inzicht in situaties en meer impulsief gedrag.
Manische of hypomane mensen kunnen soms veel geld uitgeven, roekeloos autorijden of twijfelachtige zakelijke of seksuele relaties aangaan. Zowel depressies als manieën kunnen naast de genoemde ook psychotische kenmerken hebben zoals wanen en hallucinaties.
Kenmerken van een manische episode
- Een extreem uitgelaten stemming.
- Overdreven vrolijk zijn.
- Prikkelbaar, snel boos zijn.
- Opgewonden, geagiteerd zijn.
- Ruzies maken.
- Minder behoefte aan slaap, ‘s nachts klaarwakker zijn.
- Veel praten, bellen of e-mailen.
- Gedachten die alle kanten opschieten.
- Niet stil kunnen zitten.
- Veel doen, niet kunnen stoppen.
- Het gevoel hebben alles aan te kunnen.
- Meer zin in seks hebben, tot seksueel ongeremd zijn.
- Impulsief dingen doen zonder rekening te houden met nadelige gevolgen, bijvoorbeeld te hard rijden of te veel geld uitgeven.
- Wanen en hallucinaties (niet bij hypomanie).
- Sociale en relationele problemen (niet bij hypomanie).
De manische episode word gekenmerkt door een toestand van ontremming, met een verhoogde (eufore) expansieve of prikkelbare stemming. De stemming hoeft dus niet eufoor te zijn. Er kan ook sprake zijn van een uitgesproken boze of geïrriteerde stemming. Frequent komen ook wisselingen in de stemming voor.
Bij triviale aanleidingen kan een eufore patiënt geïrriteerd, geprikkeld, boos of zelfs agressief worden. Zeer kenmerkend is de afgenomen slaapbehoefte. Bij veel patiënten is er sprake van een aanzienlijke vermindering van het totale aantal uren slaap per 24 uur.
Soms word niet of nauwelijks meer geslapen. Desondanks voelt de patiënt zich overdag meestal niet moe. In extreme gevallen kan dit leiden tot vrij plotseling optredende uitputtingsverschijnselen.
De spraak kan zijn toegenomen in hoeveelheid, snelheid en volume. Daarnaast is vaak sprake van een toegenomen psychomotoriek: de patiënt maakt een zeer levendige indruk, met veel bewegingen en een toegenomen mimiek.
Het denken kan versneld zijn, wat door de patiënt vaak word ervaren als het gevoel dat de gedachten jagen. In ernstige gevallen is de patiënt verhoogd afleidbaar door externe en interne stimuli, wat zich kan uiten in snelle wisselingen van onderwerp, (verhoogde associatie) en een afname van de doelgerichtheid van het denken. In ernstige vorm kan het denken geheel chaotisch zijn en de spraak incoherent (onsamenhangend).
De inhoud van het denken kan gepaard gaan met ideeën over verhoogde eigenwaarde en vergrote mogelijkheden. Daarbij kunnen grootheidswanen (bijv. over bijzondere vaardigheden, rijkdom of een speciale missie) ontstaan. Naast wanen kunnen ook hallucinaties voorkomen, maar wel minder frequent. De eetlust is vaak verhoogd. Desondanks vallen veel patiënten of omdat ze door de toegenomen activiteit ook veel meer energie verbruiken.
Men spreekt van een manische episode als drie of meer van de volgende symptomen dagelijks gedurende minstens een week aanwezig zijn:
- Opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën.
- Minder slaapbehoefte.
- Verhoogde spraakzaamheid.
- Verminderde concentratie, gemakkelijk af te leiden.
- Toename van doelgerichte activiteit of psychomotorische agitatie.
- Zich overmatig bezighouden met aangename activiteiten De klachten moeten een verstoring betekenen van het normale functioneren, en niet het gevolg zijn van een lichamelijke aandoening of van alcohol- of drugsmisbruik.
Het activiteitsniveau is tijdens een manische episode veelal sterk verhoogd, vaak als een reactie op externe stimuli. Dit kunnen activiteiten betreffen op sociaal terrein, zoals contacten met vrienden of met bekenden, een toegenomen productiviteit op het werk of op school, maar ook activiteiten in de privésfeer zoals extra veel studeren of schrijven.
Daarbij kan de toegenomen activiteit gepaard gaan met een afname in efficiëntie. Voordat het ene af is wordt alweer begonnen met het volgende. Bij ernstige manieën kan de toegenomen activiteit gepaard gaan met ontsporingen in het gedrag, wat kan leiden tot ruzies, conflicten of eventueel zelfs agressie.
Andere veel voorkomende gedragsontsporingen zijn een toegenomen kooplust of betreffen zakelijke activiteiten, waardoor ook financiële problemen kunnen ontstaan, en seksuele ontsporingen. Ook is bij veel manische patiënten sprake van overmatig alcohol- en/of middelengebruik.
Dit kan op zich weer leiden tot een verdere toename van de psychische stoornissen, zowel in de vorm van intoxicaties als in de vorm van een verdere versterking van het manische syndroom.
Wanneer de symptomen zo ernstig zijn dat zij leiden tot duidelijke beperkingen in het sociale functioneren, bijvoorbeeld op het werk, in activiteiten, of in relaties met anderen, is er sprake van een manische episode. Daarnaast dienen de symptomen ten minste zeven dagen aanwezig te zijn, of zo ernstig, dat een opname noodzakelijk is.
De criteria voor de hypomane episode zijn grotendeels hetzelfde als voor de manische episode. Alleen zijn er geen beperkingen in het sociale functioneren en bedraagt de minimale duur vier dagen. In veel gevallen is er zelfs sprake van een zowel subjectief als objectief beter functioneren.
Een milde manische of zg. hypomane episode, is een periode met verhoogde, prikkelbare stemming gedurende tenminste vier dagen, plus minstens drie van de volgende symptomen:
- Opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën.
- Afgenomen behoefte aan slaap.
- Spraakzamer.
- Gedachtenvlucht.
- erhoogde afleidbaarheid.
Geef een reactie