Nosokomos – Bond voor Verpleegkundigen

Nosokomos was één van de eerste bonden voor verpleegkundigen. Het was een progressieve bond, onder andere opgericht door vrouwen als Alette jacobs en Fre Meyboom, legendarische namen in de historie van de vrouwenbeweging

Een paar jaar geleden kreeg ik een fraai boek van een mede weblogger, Jeanine, die ook in de zorg zit. Het boek heet Voorlezingen over ziekenverpleging en is geschreven door J. Eduard Stumpf. Het stamt uit 1920 en is eigendom geweest van ene W. Homan.

Of dit een man of een vrouw is geweest weet ik niet. In dat leerboek zat een menukaart. Het bleek het menu te zijn van een afscheidsdiner ter gelegenheid van het opheffen van 1900 – 1933 Nosokomos.

Nosokomos kwam meer op voor de rechten van de verpleegkundige en de positie van de vrouw dan haar tegenhanger, de Nederlandse Bond voor Ziekenverpleging die zich meer op het vak richtte. Dit was ook de bond van Anna Reynvaan.
De andere positie van Nosokomos is voorspelbaar als je onderstaande stukjes biografie leest van 2 vrouwen die een sleutelrol speelden bij de oprichting van Nosokomos

In mei 1900 was Jacobs mede-oprichtster van de Nederlandsche Vereeniging tot Bevordering der Belangen van Verpleegsters en Verplegers (vanaf 1901 Nosokomos genaamd, naar Nosokomium = ziekenhuis), die de sociaal-economische positie van verpleegkundigen wilde verbeteren. Gedurende een aantal jaren maakte zij deel uit van de redactie van Nosokomos, het tijdschrift van de vereniging, waarin ze tussen 1902 en 1912 onder meer schreef over de positie van verpleegsters in andere landen.

Een andere legendarische dame die bij de oprichting van Nosokomos betrokken was heette Fre Meyboom:  In 1900 was zij betrokken bij de oprichting van Nosokomos, de Nederlandsche Vereeniging tot Bevordering der Belangen van Verpleegsters en Verplegers. Initiatiefnemer voor Nosokomos was de arts en Tachtiger Arnold Aletrino.

Bij de oprichtingsvergadering was onder anderen ook Aletta Jacobs aanwezig. Nosokomos stond naast de in 1893 opgerichte Nederlandsche Bond voor Ziekenverpleging, in het bestuur waarvan Anna Reijnvaan en Jeltje de Bosch Kemper zitting hadden. In tegenstelling tot de Bond, die meer de nadruk legde op de plichten van verpleegkundigen, zette Nosokomos zich in voor hun rechten, betere arbeidsomstandigheden en een betere beloning. Maar Nosokomos streed ook, net als de Bond, voor een betere en gestandaardiseerde opleiding.

En dan hebben we ook nog Arnold Aletrino. Via Fre Meyboom het volgende stukje over een man die in een artikel over Anna Reynvaan een “getroebleerde tachtiger” genoemd word: In 1900 komt Frederieke Meyboom in contact met Dr. A. Aletrino, hij neemt het op voor de belangen van de verpleegsters. In ziekenhuizen worden briefjes opgehangen die waarschuwen voor de opruiende teksten die hij schrijft.

Hij stelt dat verpleegsters naast plichten ook rechten hebben en wil af van het ideaal van de verpleging als liefdeswerk. Op initiatief van Dr. Aletrino wordt op 23 september 1900 Nosokómos, Nederlandse Vereniging tot bevordering der belangen van Verpleegsters en Verpleegers, opgericht. De verwachtingen waren groot, verpleegsters zouden een goede opleiding krijgen en er was een plek waar men naar toe kon als je onrechtvaardig behandeld werd.

Toen de arts en getroebleerde Tachtiger Arnold Aletrino in 1891 zijn Zuster Bertha publiceerde, kwam Reynvaan hiertegen in het geweer, omdat het verpleegstersvak hierin in haar ogen werd besmeurd. Aletrino’s roman vertelt het verhaal van Bertha, een jonge Amsterdamse vrouw die haar dagen slijt in een verstikkend nietsdoen…

Kortom, Nosokomos heeft een roerige geschiedenis die een aantal legendarische namen bevat. Tevens word Nosokomos als voorloper van NU91 gezien, in de eerste plaats door NU91 zelf. Van hun website: Wist u dat NU’91 al een eeuw oud is?

‘Nosokomos’, opgericht in 1900, was de eerste beroepsorganisatie voor de verpleging in Nederland. Bijna een eeuw na het ontstaan van Nosokomos plaatst verpleegkundige Gaby Breuer op 18 november 1988 een advertentie in de Volkskrant. De dag dat de advertentie de krant haalde, stond Gaby’s telefoon roodgloeiend: de Witte Woede was een feit.

Beetje naïef maar wel leuk natuurlijk. Raakvlak tussen Nu91 en Nosokomos is het feit dat beiden voor de rechten en de positie van de verpleegkundigen opkomen. En dat is beide ook gelukt. Helaas heeft de economische crisis in de 21^e eeuw daar weer een einde aan gemaakt.

Onze overheid heeft de gezondheidszorg verkocht een verzekeringsmaatschappijen en de directe zorg verpatsen ze aan de laagstbiedende. Het word tijd voor hernieuwde strijd voor de professionele zorg.

Uiteindelijk gaat Nosokomos op in ‘De nationale bond voor verplegenden’ en hield op te bestaan. In 1928 werd ‘de Nationale Bond van Verplegenden’ opgericht. In 1933 ging ‘Nosokomos’ in deze bond op.

In 1965 werden ‘de Nederlandse Bond voor Ziekenverpleging’ (opgericht in 1893) en ‘de Nationale Bond voor Verplegenden’ tot één bond samengevoegd: ‘De Nederlandse Vereniging van Verpleegkundigen en Ziekenverzorgenden’
Naar aanleiding van het opgaan van Nosokomos in de Nationale bond van Verplegenden is een etentje gegeven in het American Hotel in Amsterdam. En daar heb ik een menukaart van die door de aanwezigen is getekend.

Wie weet nu welke personen de menukaart hebben ondertekend, wie kent de handtekeningen en de personen die op die avond in 1934 in het Amsterdamse Americanhotel aanwezig zijn geweest bij de viering van het opheffen van Nosokomos?

Ik hou me aanbevolen. Een ieder die mij aan deze informatie weet te helpen kan rekenen op een eervolle vermelding op de website van Het Oude gesticht.

In ieder geval is dit één van die voorvallen die ik regelmatig tegenkom en waarvan ik denk; “hier moet ik eens induiken, dit moet nader worden uitgezocht”. Geldt in dit geval trouwens ook voor A. Aletrino, een enigszins mysterieuze figuur wat de psychiatrie betreft. Ik hoop in de nabije toekomst met de nodige antwoorden te komen.