Olens Radiomuseum en het Electriseren

In het tijdschrijft van Olens Radiomuseum in Belgie heeft Het Oude Gesticht al weer een paar jaar geleden de media weten te halen. Het tijdschrift heet de Marconist en word uitgegeven door het Olens Radiomuseum.

Iemand had een apparaatje gekocht op een markt en dacht dat het iets met radio te maken had. Niets bleek echter minder waar.

Hieronder het integrale artikel.

Electriseren – Eduard Hontelé

Op de markt in Geel kocht Jan Daems een merkwaardig kistje. Het ding bestaat uit een batterij, een “seinsleuteltje” en een kleine Ruhmkorff klos. Als radiofreak denkt men direct aan een primitieve zender maar dan slaan we de bal lelijk mis. De stad waar de markt plaats vindt geeft al een aanduiding naar de echte functie van dit toestel.

Op het kastje staat het label “Ch… Paris”. Het internet brengt raad en spoedig zijn gegevens en gebruiksaanwijzing gevonden. De bijhorende accessoires afgebeeld op de foto geven al een indicatie. Het is een toestel om te electriseren, een behandeling uit de psychiatrie van weleer. Hoe je met zo’n toestel omgaat is te leren in de volgende paragraaf.

Bron: Electriseren, behandeling m.b.v. electriciteit, 1947 Bron: Timmer, leerboek voor verpleging van zenuwzieken en krankzinnigen

Bovengenoemde apparaten stellen ons in staat een aantal verschillende soorten van electrische stroom op te wekken en wel: De faradische stroom, oftewel een bijzondere soort van wisselstroom met een eigenaardig spanningsverloop en waarvan wij ons vaak bedienen, aangezien deze stroom makkelijk met behulp van een kleine Ruhmkorff-indicator is op te wekken.

Algemeene faradisatie wordt op de volgende wijze uitgevoerd; Men laat de bijna geheel ontkleede patiënt op een tabouret (behandelkruk) plaats nemen en de bloote voeten zetten op een vochtige plaatvormige electrode, die met de kathode van de secundaire spiraal van de inductietoestel in verbinding is gebracht en bestrijkt dan achtereenvolgens alle deelen van het lichaam met de anonde: een groote met spons overtrokken electrode.

De stabiele pool kan in stede van met de voeten in aanraking gebracht worden, als zitplaats ingericht, of in een warm voetbad geplaatst worden. Bij vrouwen, wier schaamtegevoel niet zelden tegen de algemeene faradisatie in opstand komt, kan men genoodzaakt wezen om, zoo men toch elektriciteit wil aanwenden, het electrische bad in toepassing te brengen.

Include Me shortcode: file not found

Elektrische baden

In sommige klinieken beschikt men over elektrische baden. Dit zijn houten badkuipen waarin zich aan het hoofdeinde, het voeteneinde en aan de zijkanten zinken platen bevinden. Voor iedere plaat bevindt zich een houten traliehekje, zodat de patiënt, die in het bad zit niet met deze platen in aanraking kan komen.
De zinken platen kunnen met de electriseermachine verbonden worden, zodat men de stroom door het badwater en door het lichaam van hem, die in het bad zit, kan voeren.

Doordat het lichaam nat is biedt de huid slechts geringe weerstand tegen de stroom. Bij gebruik van niet te sterke electrische stromen ondervindt de patiënt een niet onaangename, tintelende en prikkelende gewaarwording. Daarom heeft het electrische bad toepassing gevonden voor het opwekken van de geestkracht van slappe neurastenische patiënten.

Sterke stromen echter worden als zeer onaangenaam ervaren en worden daarom wel gebruikt als afschrik- of strafmiddel. Het bad was op de markt niet te koop. Het idee alleen al zou patiënten aanzetten zich naar de geldende normen te gedragen. Wie het zelf eens wil uitproberen moet Jan overtuigen het toestel te verkopen. Uitlenen wordt niet gedaan.

Het O.R.M. is niet verantwoordelijk voor eventuele ongevallen. Het gebruik van dit toestel zonder de vereiste diploma’s is mogelijk illegale uitoefening der geneeskunde en dat stellen de echte dokters niet op prijs. Advies van Tom en Jerry “don’t try this at home”.

Verdere gegevens van het toestel

Op internet ontdekte Joris Van Campenhout interessante informatie. Het toestel noemt “Coffret Appareil Electromagnetique”. Fabrikant is de firma Chardin uit Parijs. Dank zij het uitzonderlijk geslaagde concept bleef het koffertje gedurende meer dan vijftig jaar in de handel. Tussen 1876 en 1914 werd het verkocht aan 50 FF. De unieke batterij was medeoorzaak van het commercieel succes.

In die periode waren lang nog niet alle klinieken en dokterspraktijken voorzien van netspanning. De batterij zorgde voor een totale onafhankelijkheid van het lichtnet. Een leuk idee wanneer je leest dat het toestel in de badkamer wordt gebruikt.

De batterij zelf is een verbeterde versie van het Bunsen element. Professor Bunsen (1811–1899) bekend van o.a. de Bunsenbrander, werkte samen met Kirchoff. Hij was de uitvinder van de Bunsen batterij.

Grote verdienste van die stroombron is veel vermogen aan een lage prijs. Een Bunsen element levert ongeveer 2 volt. Het element bestaat uit een koolstaaf, een zinkplaat en een vloeistof op basis van zwavelzuur. Op het porceleinen potje staat het recept van de vloeistof: 1000 g water, 150g kaliumbichromaat, 200 g zwavelzuur, 50 g zoutzuur.

Vandaag is deze krachtige batterij kompleet vergeten. Mede oorzaak is beslist het gevaarlijke electrolyt, een sterk bijtende vloeistof en een enorm milieubelastend afval. Met het koffertje verwierf Jan Daems een echt stukje antiek. Omdat zulk toestel onbekend is bij het grote publiek is er geen massale vraag en belandt zoiets door onwetendheid op de rommelmarkt.

Verzamelaars voor dergelijk antiek zijn voornamelijk te vinden bij de mensen die een medisch beroep uitoefenen. In Frankrijk is er ASPAD, de vereniging voor behoud van het tandheelkundig patrimonium. In hun collectie zit o.a. dit koffertje.

Bronvermelding: De Psychiatrie Gids

De relevante zinnen werden onveranderd overgenomen. Spelling en woordkeuze zijn niet meer hedendaags maar dat moet kunnen in een museumtijdschrift.