Algemeen
Een grote doorbraak in de ontwikkeling van anti-depressiva’s vond plaats in de 80tiger jaren van de vorige eeuw met de ontwikkeling van de zogenaamde serotonine heropname remmers.
De komst van SSRI’s, een afkorting van de Engelse term Selective Serotonine Reuptake Inhibitors. De leden van deze geneesmiddelenfamilie bezitten de gezamenlijke deugd dat zij de heropname (reuptake) van serotonine selectief blokkeren (inhibit).
En wel op een bepaalde plaats, in de ruimte tussen de twee uiteinden van zenuwvezels, waar deze contact met elkaar maken, de synaptische spleet. Dat contact maken verloopt via de afgifte door de ene en opname door de andere zenuw van stoffen zoals serotonine, die wij boodschappers noemen, oftewel neurotransmitters.
Zonder serotonine blokkeert het contact tussen de zenuwen en met te veel serotonine gaat het contact op een andere manier mis. De serotonine dient in de juiste hoeveelheid vrijgelaten te worden in de synaptische spleet en door een vernuftig systeem weer op de juiste manier uit die spleet teruggehaald te worden, waarop het spel opnieuw kan beginnen.
Serotonine
De stof serotonine werd in 1957 ontdekt. Hoe deze stof precies verband houdt met depressie is nog onopgelost. In een onderzoek kan men bijvoorbeeld bij proefpersonen ervoor zorgen dat zij geen serotonine maar in hun bloed krijgen door stoffen die het lichaam nodig heeft om serotonine te maken uit het dieet weg te laten.
Het gevolg is dat de proefpersonen niet (zoals verwacht) depressieve klachten ontwikkelen, maar wel agressief gedrag. We kunnen dus niet eenvoudig stellen dat een depressieve patiënt een tekort heeft aan serotonine in zijn hersenen en dat een medicijn ervoor zorgt dat dit tekort wordt aangezuiverd.
We weten alleen dat bij depressie één of meer systemen gestoord zijn, waarbij het serotoninesysteem het belangrijkste is, samen met het noradrenalinesysteem. Iedere nieuwe ontdekking heeft tot nu toe veel kennis opgeleverd maar ook altijd zijn er weer nieuwe vragen opgeroepen.
Proefondervindelijk is ruimschoots bewezen dat SSRI’s werkzaam zijn bij depressie.
Bekende middelen uit deze groep zijn:
- Fevarin (fluvoxamine).
- Seroxat (paroxetine).
- Prozac (fluoxatine).
- Zoloft (sertraline).
- Cipramil (citalopram).
- Lexapro (escitalopram).
De komst van deze nieuwe groep antidepressiva’s heeft voor een revolutie in de psychiatrie gezorgd. Omdat deze middelen nog veel veiliger zijn dan de TCA’s en geen gevaarlijke bijwerkingen hebben (hoewel soms wel hinderlijk) werden zij steeds vaker voorgeschreven.
Zelfs als iemand geen depressie had werd het voorgeschreven onder het motto “baat het niet dan schaadt het niet”. Vanaf de jaren negentig besteedde men ook meer aandacht aan het ontwikkelen van middelen die aangrijpen op het norandrenaline systeem.
Deze bleken even effectief te zijn als de SSRI’s. En bij ander inzien bleek het verschil met de TCA’s ook minder groot: sommige TCA’s reageren op het serotoninesysteem, sommige op het noradrenalinerge systeem en sommige op beide. De laatste, de duale remmers, zijn net iets effectiever gebleken.
Ook van de nieuwe middelen is er sinds kort een aantal op de markt gekomen die het voordeel combineren van hun gunstige bijwerkingenprofiel met de effectiviteit van hun dubbelen werking.
Zij worden SNRI’s genoemd, Selective Noradrenaline Reuptake Inhibitors maar correcter zou zijn SSNRI, Selective Serotonine and Noradrenaline Reuptake Inhibitors.
Achtereenvolgens verschenen:
- Remeron (Minaserine).
- Efexor (Venlafaxine).
- Cymbala (Duloxetine).
Deze laatste groep, met een dubbele trefkans zou volgens de huidige kennis en ervaring als eerste keuze worden voorgeschreven. Vervolgens word het medicatiebeleid zo nodig bijgesteld op grond van de ervaringen met dit eerste middel.
Met het huidige arsenaal aan antidepressiva kan bij ruim 90% van de lijders de klachten worden teruggebracht tot een aanvaardbaar nivo. Daarmee is de depressie beter te behandelen dan de meeste andere aandoeningen, maar voor velen betekent de ziekte nog steeds het leven met een handicap.
Het grote wachten is op de volgende grote doorbraak.
Geef een reactie